با گسترش محیط شهرنشینی در دهه‌های اخیر و نیاز انسان‌ها به گاز برای سیستم های گرمایشی، پخت و پز و … انتقال گاز به نقاط مختلف از بزرگترین دغدغه‌های امروزه شده است. با توجه به اهمیت و کاربردی بودن انتقال خطوط گاز در شهرهای امروزه باید شناخت کافی به سیستم های انتقال خطوط داشت؛ چرا که کوچک ترین اشتباه و عدم دانش در انتقال خطوط گاز، ممکن است خسارات جبران ناپذیری به بارآورد.
سعی کردیم در این مقاله شما را با سیستم انتقال خطوط لوله گاز کشور خود بیشتر آشنا کنیم.
خط لوله کشی گاز سراسری ایران که با حروف IGT نمایش داده و به معنی (Iran Gas Trunk-Line) است؛ به تمامی خطوط لوله کشی انتقال گاز با قطر بالا گفته می‌شود و در سراریر ایران وجود دارد. این سیستم از پالایشگاه استخراج گاز طبیعی تا ایستگاه‌های افت فشار گاز در ابتدای شهرها برای توزیع به سطح شهر (مصرف‌کننده) ادامه دارند. لوله های بکار رفته در خطوط گاز کل کشور از جنس پلی‌اتیلن ساخته می‌شوند.
گازهای مصرفی که در خانه استفاده شده تا پمپ های گاز در مقیاس های مختلف، از شاخه های مختلفی تشکیل شده و کاربرد های مختلفی دارند. برای مثال خط لوله‌ای که به ایستگاه‌های گاز ورودی شهرها متصل شده تا به خانه‌ها گازرسانی کنند به پمپ گازها متصل نشده اند. از نظر زیر شاخه‌ها 10 خط لوله سراسری در کشور وجود دارد که طول، قطر و کارایی آنها متفاوت است؛ مثلا اولین خط لوله سراسری از ۴۲ اینچ قطر برخوردار و از پالایشگاه گاز بیدبلند واقع در خلیج فارس شروع شده و تا آستارا به یکدیگر متصل هستند. دومین خط لوله سراسری از قطر ۵۶ اینچ درنظر گرفته شده و از پالایشگاه کنگان آغاز و تا شهر قزوین ادامه پیدا کرده است.
باید توجه داشت که برخی از این خطوط برای انتقال گاز به دیگر کشورها در نظر گرفته شده است؛ به طور مثال خطوط گاز پالایشگاه های پارس جنوبی که به شمال ایران متصل شده اند، به کشورهایی مانند قزاقستان و دیگر همسایه های شمالی ایران صادر می شود.
نحوه کار خطوط انتقال گاز سراسری
ایستگاه‌های افت فشار گاز که در ورودی های هر شهر قرار گرفته اند، وظیفه گازرسانی به اجاق‌ها و دیگر اجسام گازی را دارند. باید توجه داشت که این ایستگاه‌ها با استفاده از لوله هایی با قطر 56 اینچ (که حدودا 142 سانتی‌متر) است، تامین می‌شود که به مجموعه آنها، خطوط لوله کشی گاز سراسری می‌گویند.
خطوط لوله کشی شده از پالایشگاه ها تا ایستگاه‌های افت فشار که در ورودی شهرها قرار گرفته اند، در زیر زمین قرار دارند؛ که این کار برای تامین امنیت افراد و عدم آسیب به محیط زیست انجام می‌شود.
دلایل قرار دادن لوله های گاز در زیر زمین:
معمولا لوله‌های گاز در زیر زمین قرار دارند، چرا که اگر قسمتی از لوله گاز دچار نشتی باشد این کار باعث شده تا زمان عیب یابی و رفع آن به محیط اطراف و افراد در محدوده نشتی گاز آسیبی وارد نشود؛ باید توجه داشت که خروج این گازها و عدم جلوگیری از نشتی آن باعث گرم‌تر شدن کره زمین می‌شود.
پالایشگاه‌ها بعد از استخراج گاز از دل زمین، با استفاده از لوله‌های پلی‌اتیلن در سراسر ایران، که شکل شبکه گاز را تشکیل داده اند به ایستگاه های افت فشار انتقال می‌دهند. انتقال گاز داخل لوله‌ها با انرژی خود آن بوده و هیچ گونه دستگاهی برای افزایش فشار آن وجود ندارد. بعد از رسیدن گاز به ایستگاه‌های گازی از فشار آن کاسته شده و به لوله‌های انتقال گاز شهری و سپس به دست مصرف کننده می‌رسد.
انواع گاز در خطوط انتقال
گازهای داخل لوله‌های انتقال گاز انواع مختلفی دارد که در صنایع متفاوتی کاربرد داشته و گاز شهری یکی از انواع آن است که در دسترس افراد عمومی قرار دارد. خطوط انتقال این گازها با یکدیگر متفاوت بوده چرا که در صنایع مختلفی استفاده می‌شود و نباید با یک دیگر ادقام شوند.
گازهای شهری
گاز شهری از زغال سنگ یا نفتا تولید شده که خود دارای ترکیباتی شامل ۵۰% گاز هیدروژن، حدود ۲۵% گاز متان، ۷% الی ۱۷% گاز مونوکسید کربن، %۳ دی اکسید کربن، ۸% گاز نیتروژن و کمی از هیدروکربن‌های دیگر و ناخالصی‌هایی همچون آب، آمونیاک، گوگرد و …. است.
گاز سنتز (SYNTHESIS GAS)
سنتز گازی سمی که بدون بو و رنگ است. گاز سنتز در دمای 574 درجه سانتی‌گراد سوخته، اما شعله‌ای تولید نمی‌کند. وزن این گاز بستگی به مقدار درصد هیدروژن و کربن منواکسید موجود در آن دارد. از این گاز می‌توان برای تولید آمونیاک، متانول و هیدروژن دهی در پالایش و حتی به عنوان یک سوخت منبع هیدروژن استفاده کرد.
سنتز از گاز طبیعی، نفتا و زغال سنگ تولید می‌شود.
گاز طبیعی (NATURAL GAS)
این گاز از ترکیبات هیدروکربن‌ها و گاز‌هایی همچون نیتروژن، دی اکسید کربن و گاهی هیدروژن ساخته می‌شود و بخش زیادی از هیدروکربن‌های این گاز را متان تشکیل داده؛ و ناخالصی‌های دیگری مانند آب در آن وجود دارد.
اگر گاز طبیعی را در نفت خام حل کنیم به آن گاز محلول (Solution GAS) گفته و اگر با تماس مستقیم، نفت از گاز اشباع شده باشد به آن گاز همراه (Associated GAS) گفته می‌شود.
گازهای دیگری در لوله‌ها وجود دارد که به نام های گاز شیرین، گاز ساختگی و همچنین گاز همراه شناخته می‌شود.
